Hızlı Konu Başlıkları
Sirkadiyen Ritim Nedir?
Sirkadiyen ritim kısaca organizmanın biyolojik saati olarak tanımlanabilir. Vücut işlevlerinin düzenli olarak işleyişini ifade eder. Uyku-uyanıklık döngüsü, kalp hızı, kan basıncı, vücut sıcaklığı, hormon salınımı, metabolik aktiviteler, kişisel performans ve duygu durum değişiklikleri sirkadiyen ritmin bir parçasıdır.
Özetle: Biyolojik ritimlerin döngü sürelerine göre olan gruplarından yaklaşık 1 gün süren (24,8 saat) ritimidir
Sirkadiyen Ritim Tipleri Nelerdir?
Üç tip sirkadiyen vardır. Bunlar sabah, gün ortası ve gece olarak sınıflandırılmaktadır. Sabah tipi sirkadiyen ritme sahip bireyler erken kalkar, gün ortası tipi sirkadiyen ritme sahip bireyler gün içerisinde kestirme yaparlar ve gece tipi sirkadiyen ritme sahip bireyler ise gece geç saate kadar uyanık kalırlar. Sirkadiyen farklılıkları genellikle kalıtsaldır ancak çevresel olarak da değişebilmektedir.
Modern yaşam ile bu sistemde artan değişiklikler, iç saat ile metabolik yaşam arasında bozulan senkronizasyon; obezite, diyabet, kalp hastalıkları gibi metabolik hastalık risklerini arttırır. Sirkadiyen ritimin bize sunduğu bazı yanıtlart uyku-uyanıklık döngüsü, vücut isisı, kan basıncı düzenlemesi, kalp hızı çalışma performansı, melatonin, büyüme hormonu, kortizol, nörotransmitter sekresyonu.
Besin sindirimi de bütün metabolik yolaklar gibi sirkadiyen ritme tabidir. Sirkadiyen ritim ve metabolizma ilişkisi çift yönlüdür. Örneğin uyuma zamanımız yaklaştıkça glukoz toleransımız azalır, gastrointestinal geçişler yavaşlar bu yüzden akşam yemeğinin karbonhidrattan zengin olmaması gerekir.
Sirkadiyen Ritmi Etkileyen Faktörler
- Işık: en önemli faktördür.
- Melatonin: karanlık ile triptofandan melatonin sentezi bütün memelilerde ritmiktir.
- Sıcaklık: memeliler için dış scaklık değişimleri kuvvetli uyarıcı ajanlar değil.
- Jetlag: farklı zaman bölgeleri arası seyehati tanımlar. İç saat ile varış yerindeki aydınlık-karanlık döngüsü sorunlar oluşturabilir.
- Vardiya değişimi: kişinin dinlenme durumunda olması gerekirken aktif durumda olması sorun oluşturabilir.
Jet lag sırasında oluşabilecek olumsuzlukları azaltmak için gidilecek yere varılınca tüketilecek öğünler yerel saate göre olmalı, dehidratasyon için bol sıvı tüketilmeli, uçuş sonuna kadar kafein, alkol tüketilmemeli.
Vardiya değişimleri ile gastrointestinal problemler, metabolik sendrom, diyabet, kalp, hipertansiyon, kanser yakalanma riski artabilir. Sürekli faz değişimi 2. strese neden olarak hastalık riskini arttırır.
Vardiya değişimi olan işçilerde sindirim problemleri görülebileceği için posalı besinler tercih edilmeli. Taze sebze meyveler, beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği, pirinç yerine bulgur tercih edilmeli.