Avrupa Birliği, gıda güvenliği ve kalitesini sağlamak için çeşitli düzenlemeler yapmaktadır. Bu düzenlemelerden biri de gıda katkı maddeleri için kullanılan E kodlarıdır. E kodları, Avrupa Birliği tarafından gıdalarda kullanılan katkı maddelerini sınıflandırmak ve standartlaştırmak amacıyla geliştirilmiştir. Bu yazıda, E kodlarının ne olduğunu, içerdiklerini ve sağlığımıza olan etkilerini üç ana grupta inceleyeceğiz: yararlı, nötr ve zararlı E kodları.
Hızlı Konu Başlıkları
E Kodları Nedir?
E kodları, gıda katkı maddelerini tanımlamak için kullanılan bir numaralandırma sistemidir. Bu kodlar, gıdalara eklenen çeşitli maddeleri tanımlamak ve bu maddelerin güvenli kullanımını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. E kodları, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından onaylanmış maddelerdir ve Avrupa Birliği genelinde geçerlidir.
Yararlı E Kodları
Bazı E kodları, sağlığımıza fayda sağlayan maddeleri içermektedir. İşte bazı örnekler:
E100 – Kurkumin: Turmerikten elde edilen doğal bir sarı renklendirici olan kurkumin, anti-inflamatuar ve antioksidan özelliklere sahiptir; örneğin, sarımsı hazır çorbalarda bulunur.
E101 – Riboflavin (B2 Vitamini): Riboflavin, enerji üretimi ve hücresel fonksiyonlar için gerekli olan bir B vitamini türüdür; örneğin, tahıllarda bulunur.
E140 – Klorofil: Klorofil, bitkilerde bulunan doğal bir pigmenttir ve gıdalara yeşil renk vermek için kullanılır; örneğin, yeşil sakızlarda bulunur.
E160a – Karotenler: Karotenler, bitkilerde bulunan doğal pigmentlerdir ve A vitamini öncüsüdür; örneğin, margarinlerde bulunur.
E200 – Sorbik Asit: Doğal olarak bulunabilen bir koruyucudur ve genellikle güvenli kabul edilir; örneğin, peynirlerde bulunur.
Nötr E Kodları
Nötr E kodları, ne belirgin bir fayda ne de zarar sağlayan maddelerdir. Genellikle gıdaların lezzetini, dokusunu veya rengini iyileştirmek için kullanılırlar.
E322 – Lesitin: Lesitin, doğal bir emülgatördür ve gıdalarda yağ ve suyun karışmasını sağlar; örneğin, çikolatalarda bulunur.
E330 – Sitrik Asit: Sitrik asit, limon ve diğer turunçgillerde doğal olarak bulunan bir bileşiktir; örneğin, gazlı içeceklerde bulunur.
E407 – Karragenan: Deniz yosunlarından elde edilen bir jelatindir ve stabilizatör olarak kullanılır; örneğin, dondurmalarda bulunur.
E440 – Pektin: Meyvelerden elde edilen doğal bir kalınlaştırıcıdır; örneğin, reçellerde bulunur.
Zararlı E Kodları
Bazı E kodları, sağlık üzerinde olumsuz etkiler yapabilir ve dikkatli kullanılmalıdır.
E250 – Sodyum Nitrit: Sodyum nitrit, et ürünlerinde koruyucu olarak kullanılır; örneğin, sosislerde bulunur.
E621 – Monosodyum Glutamat (MSG): MSG, lezzet artırıcı olarak kullanılır, ancak aşırı tüketimi baş ağrısı, bulantı ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir; örneğin, cipslerde bulunur.
E951 – Aspartam: Aspartam, yapay bir tatlandırıcıdır ve bazı kişilerde baş ağrısı, baş dönmesi ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir; örneğin, diyet gazlı içeceklerde bulunur.
E120 – Karmin: Karmin, cochineal böceğinden elde edilen bir kırmızı renklendiricidir; örneğin, bazı yoğurtlarda bulunur.
Tüm E Kodlarının Listesi ve Anlamları
Renklendiriciler (E100-E199)
- E100 – Kurkumin: Doğal sarı renklendirici; örneğin, hazır çorbalarda.
- E101 – Riboflavin (B2 Vitamini): Sarı renklendirici ve B vitamini; örneğin, tahıllarda.
- E102 – Tartrazin: Sentetik sarı renklendirici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E104 – Kinolin sarısı: Sentetik sarı renklendirici; örneğin, şekerlemelerde.
- E110 – Sunset Yellow FCF: Sentetik turuncu renklendirici; örneğin, meyve sularında.
- E120 – Karmin: Doğal kırmızı renklendirici; örneğin, yoğurtlarda.
- E122 – Azorubin: Sentetik kırmızı renklendirici; örneğin, jölelerde.
- E124 – Ponso 4R: Sentetik kırmızı renklendirici; örneğin, şekerlemelerde.
- E127 – Eritrosin: Sentetik kırmızı renklendirici; örneğin, kiraz konservelerinde.
- E129 – Allura Red AC: Sentetik kırmızı renklendirici; örneğin, içeceklerde.
- E132 – İndigotin: Sentetik mavi renklendirici; örneğin, dondurmalarda.
- E133 – Brilliant Blue FCF: Sentetik mavi renklendirici; örneğin, şekerlemelerde.
- E140 – Klorofil: Doğal yeşil renklendirici; örneğin, sakızlarda.
- E141 – Bakır kompleksleri: Doğal yeşil renklendirici; örneğin, soslarda.
- E142 – Yeşil S: Sentetik yeşil renklendirici; örneğin, jölelerde.
- E150a – Sade karamel: Doğal kahverengi renklendirici; örneğin, kolalarda.
- E150b – Caustic sulphite karamel: Kahverengi renklendirici; örneğin, alkolsüz içeceklerde.
- E150c – Amonyum karamel: Kahverengi renklendirici; örneğin, soslarda.
- E150d – Sülfür dioksit amonyum karamel: Kahverengi renklendirici; örneğin, meşrubatlarda.
- E151 – Siyah PN: Sentetik siyah renklendirici; örneğin, siyah dondurmalarda.
- E153 – Bitkisel karbon: Doğal siyah renklendirici; örneğin, sakızlarda.
- E160a – Karotenler: Doğal turuncu renklendirici; örneğin, margarinlerde.
- E160b – Annatto: Doğal sarı-kırmızı renklendirici; örneğin, peynirlerde.
- E160c – Paprika özü: Doğal kırmızı renklendirici; örneğin, baharat karışımlarında.
- E160d – Likopen: Doğal kırmızı renklendirici; örneğin, domates ürünlerinde.
- E160e – Beta-apo-8′-karotenal: Sentetik sarı-turuncu renklendirici; örneğin, tatlılarda.
- E160f – Beta-apo-8′-karotenik asit etil ester: Sentetik sarı-turuncu renklendirici; örneğin, tatlılarda.
- E161b – Lutein: Doğal sarı renklendirici; örneğin, yumurta sarısında.
- E161g – Kantaksantin: Doğal kırmızı renklendirici; örneğin, balıklarda.
- E162 – Betanin: Doğal kırmızı renklendirici; örneğin, pancar kökünde.
- E163 – Anthocyanins: Doğal mor-mavi renklendirici; örneğin, üzümde.
- E170 – Kalsiyum karbonat: Doğal beyaz renklendirici; örneğin, sakızlarda.
- E171 – Titanyum dioksit: Doğal beyaz renklendirici; örneğin, şekerlemelerde.
- E172 – Demir oksitler ve hidroksitler: Doğal kırmızı, sarı ve siyah renklendiriciler; örneğin, sakızlarda.
- E173 – Alüminyum: Doğal metalik renklendirici; örneğin, dekoratif pastalarda.
- E174 – Gümüş:Doğal metalik renklendirici; örneğin, dekoratif pastalarda.
- E175 – Altın: Doğal metalik renklendirici; örneğin, dekoratif pastalarda.
- E180 – Litolrubin BK: Sentetik kırmızı renklendirici; örneğin, peynir kaplamalarında.
Koruyucular (E200-E299)
- E200 – Sorbik Asit: Doğal koruyucu; örneğin, peynirlerde.
- E202 – Potasyum sorbat: Doğal koruyucu; örneğin, yoğurtlarda.
- E210 – Benzoik Asit: Doğal koruyucu; örneğin, meyve sularında.
- E211 – Sodyum benzoat: Doğal koruyucu; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E220 – Kükürt dioksit: Doğal koruyucu; örneğin, kuru meyvelerde.
- E223 – Sodyum metabisülfit: Doğal koruyucu; örneğin, patates cipslerinde.
- E224 – Potasyum metabisülfit: Doğal koruyucu; örneğin, şaraplarda.
- E230 – Bifenil: Sentetik koruyucu; örneğin, narenciye kabuklarında.
- E231 – Ortofenil fenol: Sentetik koruyucu; örneğin, narenciye kabuklarında.
- E232 – Ortofenil fenol sodyum tuzu: Sentetik koruyucu; örneğin, narenciye kabuklarında.
- E234 – Nisin: Doğal antibiyotik koruyucu; örneğin, süt ürünlerinde.
- E235 – Pimaricin: Doğal antibiyotik koruyucu; örneğin, peynirlerde.
- E239 – Heksamin: Sentetik koruyucu; örneğin, peynirlerde.
- E249 – Potasyum nitrit: Sentetik koruyucu; örneğin, şarküteri ürünlerinde.
- E250 – Sodyum nitrit: Sentetik koruyucu; örneğin, sosislerde.
- E251 – Sodyum nitrat: Sentetik koruyucu; örneğin, şarküteri ürünlerinde.
- E252 – Potasyum nitrat: Sentetik koruyucu; örneğin, şarküteri ürünlerinde.
Antioksidanlar ve Asitlik Düzenleyiciler (E300-E399)
- E300 – Askorbik Asit (C Vitamini): Doğal antioksidan; örneğin, meyve sularında.
- E301 – Sodyum askorbat: Doğal antioksidan; örneğin, et ürünlerinde.
- E302 – Kalsiyum askorbat: Doğal antioksidan; örneğin, konserve sebzelerde.
- E306 – Tokoferol (E Vitamini): Doğal antioksidan; örneğin, bitkisel yağlarda.
- E307 – Alfa-tokoferol: Doğal antioksidan; örneğin, bitkisel yağlarda.
- E308 – Gamma-tokoferol: Doğal antioksidan; örneğin, bitkisel yağlarda.
- E309 – Delta-tokoferol: Doğal antioksidan; örneğin, bitkisel yağlarda.
- E310 – Propil gallat: Sentetik antioksidan; örneğin, sakızlarda.
- E311 – Oktil gallat: Sentetik antioksidan; örneğin, sakızlarda.
- E312 – Dodesil gallat: Sentetik antioksidan; örneğin, sakızlarda.
- E319 – Tersiyer butilhidrokinon (TBHQ): Sentetik antioksidan; örneğin, işlenmiş gıdalarda.
- E320 – Butilhidroksianisol (BHA): Sentetik antioksidan; örneğin, sakızlarda.
- E321 – Butilhidroksitoluen (BHT): Sentetik antioksidan; örneğin, patates cipslerinde.
- E322 – Lesitin: Doğal emülgatör; örneğin, çikolatalarda.
- E325 – Sodyum laktat: Doğal koruyucu ve asitlik düzenleyici; örneğin, et ürünlerinde.
- E326 – Potasyum laktat: Doğal koruyucu ve asitlik düzenleyici; örneğin, et ürünlerinde.
- E327 – Kalsiyum laktat: Doğal koruyucu ve asitlik düzenleyici; örneğin, meyve sularında.
- E330 – Sitrik Asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E331 – Sodyum sitratlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E332 – Potasyum sitratlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E333 – Kalsiyum sitratlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E334 – Tartarik asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E335 – Sodyum tartaratlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E336 – Potasyum tartaratlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E337 – Sodyum potasyum tartarat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E338 – Fosforik asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
- E339 – Sodyum fosfatlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, işlenmiş peynirlerde.
- E340 – Potasyum fosfatlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, işlenmiş peynirlerde.
- E341 – Kalsiyum fosfatlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, işlenmiş peynirlerde.
- E343 – Magnezyum fosfatlar: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, işlenmiş peynirlerde.
- E350 – Sodyum malat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, konserve sebzelerde.
- E351 – Potasyum malat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, konserve sebzelerde.
- E352 – Kalsiyum malat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, konserve sebzelerde.
- E353 – Metatartarik asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E354 – Kalsiyum tartarat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şaraplarda.
- E355 – Adipik asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, tatlılarda.
- E356 – Sodyum adipat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, tatlılarda.
- E357 – Potasyum adipat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, tatlılarda.
- E363 – Süksinik asit: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, şekerlemelerde.
- E370 – 1,4-Heptonolakton: Doğal tatlandırıcı ve asitlik düzenleyici; örneğin, unlu mamullerde.
- E375 – Nikotinik asit: Doğal vitamin ve asitlik düzenleyici; örneğin, tahıllarda.
- E380 – Trinatrium sitrat: Doğal asitlik düzenleyici; örneğin, gazlı içeceklerde.
Emülgatörler, Stabilizatörler, Kalınlaştırıcılar ve Jelleştiriciler (E400-E499)
- E400 – Aljinik asit: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E401 – Sodyum aljinat: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E402 – Potasyum aljinat: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E403 – Amonyum aljinat: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E404 – Kalsiyum aljinat: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E405 – Propilen glikol aljinat: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E406 – Agar: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, jölelerde.
- E407 – Karragenan: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, dondurmalarda.
- E410 – Çekirdek unlu zamk: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, dondurmalarda.
- E412 – Guar zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, dondurmalarda.
- E413 – Tragakant: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E414 – Akasya zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E415 – Ksantan zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, soslarda.
- E416 – Karaya zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E417 – Tara zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, dondurmalarda.
- E418 – Gellan zamkı: Doğal kalınlaştırıcı; örneğin, jölelerde.
- E420 – Sorbitol: Doğal tatlandırıcı ve nem tutucu; örneğin, şekerlemelerde.
- E421 – Mannitol: Doğal tatlandırıcı ve nem tutucu; örneğin, şekerlemelerde.
- E422 – Gliserol: Doğal nem tutucu ve tatlandırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E440 – Pektin: Doğal kalınlaştırıcı ve jelatör; örneğin, reçellerde.
Tatlandırıcılar (E950-E969)
- E950 – Acesulfam K: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet içeceklerde.
- E951 – Aspartam: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet gazlı içeceklerde.
- E952 – Siklamik asit: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E954 – Sakkarin: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet gazlı içeceklerde.
- E955 – Sukraloz: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet içeceklerde.
- E957 – Taumatın: Doğal tatlandırıcı; örneğin, sakızlarda.
- E959 – Neohesperidin DC: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, şekerlemelerde.
- E960 – Steviol glikozitler: Doğal tatlandırıcı; örneğin, diyet içeceklerde.
- E961 – Neotam: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet içeceklerde.
- E962 – Aspartam-asesulfam tuzu: Sentetik tatlandırıcı; örneğin, diyet içeceklerde.
- E965 – Maltitol: Doğal tatlandırıcı ve nem tutucu; örneğin, şekerlemelerde.
- E966 – Laktitol: Doğal tatlandırıcı ve nem tutucu; örneğin, şekerlemelerde.
- E967 – Ksilitol: Doğal tatlandırıcı ve nem tutucu; örneğin, sakızlarda.
E kodları, gıdaların lezzetini, raf ömrünü ve genel kalitesini artırmak için kullanılmaktadır. Ancak, bu katkı maddelerinin bazıları sağlık açısından faydalı olabilirken, bazıları zararlı olabilir. Bu nedenle, tüketicilerin gıda etiketlerini dikkatlice okumaları ve hangi E kodlarının kullanıldığını bilmeleri önemlidir.
