Anoreksia ve bulimia nervoza, sebepleri karışık ciddi rahatsızlıklardır. Anoreksiya, düzensiz yemek yeme ve besin tüketiminin azaltılması ile karakterize edilebilir. Buna karşın Blumia ise aşırı yemek yeme ancak sonrasında yiyecekleri vücuttan çıkarmaya çalışmadır.
Hızlı Konu Başlıkları
Anoreksia Nervoza
Vücuttan hoşnutsuzluk nedeniyle sıkı diyet ve diğer davranışlar sonucu ince vücut ölçüsü kazanma amacının sonucudur. Bu kişiler vücutlarını veya vücutlarının bir bölümünü gerçekten daha büyük hissetmektedirler. Bu hastalarda, kilo kaybı süresince vücut şeklini etkileyen bozukluklar ve amenore (menstrüasyon sonlanması) görülmektedir.
Anoreksia nervozalı hastalıklarda görülen durumlar; aşın kilo kaybı, yağlanmadan kaçınma, vücut ölçüsünü ve yiyecekleri saklamak için cepli ve geniş elbiseler giyme, gece uykularında bozukluk, günboyu fazla aktivite ve günlük çalışmalarda yetersizlik olarak özetlenebilir.
Bulimia Nervoza
İnce olma, yağlanmadan korkma gibi vücut ağırlık ve şekliyle ilgi sonucu oluşan bir hastalıktır. En yaygın belirtileri, hastaların kontrollerini kaybederek kısa sürede çok miktarda özellikle diyetlerinde kendilerine yasakladıkları yiyecekleri tüketme ve bunu takiben fazla egzersiz, çok kısıtlı diyet yapma ve bu yiyecekleri kusarak çıkarmadır. Bulimia nervozalı kişiler normal ağırlıkta, şişman veya anoreksia nervozalı olabilmektedirler.
Kilo kontrolü için kusma, laksatifleri amaç dışı kullanma ve fazla egsersiz yapma çok yaygındır. Ayrıca sorunlarını unutmak ve açlıklarını bastırmak için fazla miktarda alkol kullanmaktadırlar. Fazla yeme, laksatif ve alkol tüketimi hastaları ekonomik güçlüklerle karşı karşıya bırakmakta, bu nedenle de suç işleme davranışlarında bulunmaktadırlar.
Bulimik hastaların tipik yeme davranış döngüsü
Karbonhidrattan zengin yiyecekleri fazla tüketme > Genellikle fazla yeme > Şişmanlık > Öğün atlama ve az miktar yeme > Aşın açlık > Fazla miktar yeme > Suçluluk hissi> Kusma ve laksatifleri amaç dışı kullanma> Kilo kaybı> Kilo kontrolü ve döngüyü tekrarlama.
Anoreksia ve Bulimia Nervozanın Tedavisi
Anoreksia ve bulimia nervozada psikolojik faktörler de rol oynadığı için sadece beslenme eğitimi ve tedavisi etkili olmamaktadır. Çok yönlü
tedaviye gerek duyulmaktadır.
Tedavinin amaçlan:
- Normal yeme sistemine dönme ve arzu edilen kiloyu yeniden
kazanma, - Kilo kontrolü ve yeme sorunlarını kişisel sorunlardan ayırmak,
- Kişisel sorunlan psikoterapi ile çözmektir.
Kişisel psikoterapi, grup terapisi, aile psikoterapisi ve davranış terapisinin ortak amacı, hastayı yeniden fiziksel sağlığına kavuşturmak,
belirtileri azaltmak, kendine güven ve saygıyı kazandırmak, kişisel ve sosyal gelişimini devam ettirmektir. Grup terapisinin, kişinin kendini yanlız hissetmemesine, sosyal deneyimlerinin artmasına olumlu katkısı bulunmaktadır. Aile terapisi, kişinin daha olumlu yeme davranışları kazanmasına, iletişimi kolaylaştırmaya ve aile bireylerini birbirlerine daha bağlı hissetmelerine neden olmaktadır. Kişisel terapi, hastaya olumsuz yeme davranışlarının kontrol edilmesi ve sabit fikirlerin uzaklaştırılmasında yardımcı olmaktadır.
Anoreksia nervozalı hastaların yeme davranışı bozukluklarını video kayıt kullanılarak feed back (geri itilim) mekanizması ile düzeltmek için yapılan’bir çalışmada, hastaların obsesif yeme davranışları (çok titiz yiyecek ölçümleri, fazla su içme veya yemekle beraber içecek içme) ve sofra düzeninde (elle yeme, alışılmamış yiyecek karışımları, uygun olmayan sandviçler, mutfakla yemek masası arasında gereksiz gidip gelme, yiyeceklerle ilgili hoşnutsuzluğunu belirtme) olumlu gelişmeler olduğu saptanmıştır. Sonuçta, hastaların video kayıttan daha önce yemek sırasında duydukları rahatsızlıkları izlemelerinin ve feed back sistemi ile tedavinin olumlu etki yaptığı bulunmuştur.
Anoreksia ve bulimia nervozalı hastaların tedavisinin hastaneye yatarak mı, yoksa hastaneye kontrole gelerek mi yapılmasına karar vermede aşağıda özetlenen belirtiler gözönünde bulundurulmalıdır.
- Kilo kaybının % 30’dan fazla olması (3 ay içinde)
- Ağır metabolik bozukluklar:
– Nabız dakikada 40’dan az
– Vücut ısısı 36 °C’den az
– Sistolik kan basıncı 70 mm Hg.’dan az
– Serum potasyumu 2.5 mmol/L’den az (oral potasyum
eklenmesine rağmen)
– Kan üre nitrojeni 30 mg/dL’dan fazla - Ağır depresyon ve intihar riski
- Aşırı kusma (aspirasyon riski nedeniyle)
- Psikoz riski
- Ailesel bunalım
Çok fazla kilo kaybeden anoreksia nervozalı hastalarda enteral ve total parenteral beslenmeye gerek duyulabilmektedir. Bu hastalarda kilo , kazanma haftada 1 kilogramdan fazla olmamalıdır. Çünkü çok hızlı kilo kazanma hastanın yeni vücut ölçüsüne psikolojik olarak adapte olmasına engel olmaktadır.
Özetle
Son 15 yıldır anoreksia ve bulimia nervoza hakkında yapılan araştırmalar sonucu, bu hastalıklar hakkındaki bilgiler artmaktadır. Son yıllarda bu hastalıkların morbidite ve mortalite oranlarında da artış görülmektedir. Özelilkle sporcu, dansçı, manken, gençler ve bayanlar gibi vücut yapısı ve görünümü ile fazla ilgilenen gruplarda önemli halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır. Bu hastalıklar için etkili tedavi yolları, açlığın olduğu kadar, psikolojik sorunların da ortadan kaldırılmasıdır. Yine de bu iki hastalık hakkında cevapsız birçok soru bulunmaktadır. Hastalığın oluşumunda öncelikle genetik ve aile ortamının etkili olduğu belirtilmektedir. Halk sağlığı diyetisyenleri ve eğitimcileri halkın eğitiminde önemli rol oynamaktadırlar. Bu nedenle, anoreksia ve bulimia nervozanın farkında olmaları için halkı uyarma, diyet yapma, sağlıklı kilo ayarlamasını vurgulamak için halkın dikkatini çekmelidirler. Tedavi yöntemi olarak doktor, diyetisyen, psikolog ekibi ile birlikte çalışılmalı ve hastanın beslenme ve yeme kültürü geliştirilmelidir.
Kaynak: Beslenme ve Diyet Dergisi / J. Nutr. and. Diet., 20:95-106,1991
